Արտաշեսյանների տոհմի ժամանակ Հայաստանը հասել է իր հզորության գագաթնակետին. Արտաշեսը դառնալով մերձավորարևելյան տարածաշրջանի գլխավոր դերակատաարը:
Մեծ Հայքի թագավոր է դարձել Արտաշեսը:
Հայքի անկախությունը՝ Արտաշես Ա–ն (մ. թ. ա. 189-160) դարձել է Արտաշեսյան տոհմի հիմնադիր: Արտաշես Ա–ն ներկայանում է որպես արքաի որդի Զարեհի: Մեծ Հայքի Արտաշես թագավորության հզորությունը, բարիշեցրել է գրեթե ողջ Հայկական լեռնաշխարհը, բոլոր հայ ու հայկական նահանգները: Միացյալ պետությունից դուրս են եկել փոքր Հայքը:
Պոլիբիոսն Արտաշեսին անվանել է «Արմենիայի մեծագույն մասի տիրակալ»: իսկ հույն աշխարհագետ Ստրաբոնը հավաստում է. «Հայաստանն… աճել է Արտաշեսի ջանքերով…, և ուստի այստեղ բոլորը միալեզու են»:
Արտաշես Ա–ի երկիրն ապրել է բուռն, դառնալով տնտեսապես հզոր, ինքնուրույն պետության:
Թագավորությունը բաժանել է 120 գավառի:
Արտաշես Ա–ն մ. թ. ա. մոտ 185-ին Այրարատ նահանգի Ոստան Հայոց գավառում’ Երասխ ու Մեծամոր գետերի ջրկիցում (ներկայիս Խոր վիրապի շրջակայքում) կառուցել է նոր մայրաքաղաք և իր անունով կոչել «Արտաշատ»: Քաղաքի անառիկ դիրքը նկատի ունենալով՝ հունա–հռոմեական պատմիչներն այն անվանել են «Հայկական Կարթագեն»: Նոր մայրաքաղաքում Արտաշեսը կառուցել է Հայոց աշխարհի հովանավոր Անահիտ աստվածուհու տաճարը, որտեղ կանգնեցրել է իր նախնիների արձանները: Արտաշատը Հին աշխարհի քաղաքական, տնտեսական և հելլենիստական. մշակույթի կարևոր կենտրոններից էր: «Արտաշեսը» կառուցել է նաև Արշատ, Արտաշիսյան և ի պատիվ հոր’ Զարեհի, Զարեհավան ու Զարիշատ անվանվող 5 քաղաք:
Մանե Հարությունյան ուսումնական բլոգ 